SAMODZIELNA PRACOWNIA INFORMACJI OBRAZOWEJ
Marek Ostrowski
tel. kom. (+48) 602 760031
SAMPER sci-art

www.samper.pl
SAMPER LOGO

Zakochaj się w Warszawie

Emocjonalne wprowadzenie do Warszawskiego Tryptyku Edukacyjnego

Mirosław Sielatycki

Zakochaj się w Warszawie - tak brzmi oficjalne hasło promocyjne miasta. Jednym ten stan przychodzi w oczywisty sposób, inni najpierw bliżej muszą poznać Warszawę, choćby dlatego, że urodzili się gdzie indziej i swój los związali z miastem dopiero po pewnym czasie. Inni dobrze znają tylko swoją dzielnicę, a pozostałe rejony miasta są dla nich niczym osobne miejscowości.

Mimo że mamy sporo opracowań o Warszawie, nie ma wśród nich zbyt wielu takich, które mogą być w łatwy sposób wykorzystane w procesie nauczania. Dlatego oddajemy do rąk Czytelników - warszawskich nauczycieli i uczniów - pierwszy tom nowego poradnika dydaktycznego o naszym mieście - materiały metodyczne Warszawskiego Tryptyku Edukacyjnego. Takiej publikacji dotychczas w stołecznych szkołach nie było. To książka opisującą Warszawę w sposób niekonwencjonalny i nowoczesny, przy użyciu rzadko stosowanego w edukacji sposobu interpretacji rzeczywistości. Wykorzystanie jako punktu wyjścia zdjęć lotniczych i satelitarnych zmusza z jednej strony do bardziej syntetycznego, z drugiej do otwartego spojrzenia na własne miasto. Wykorzystanie percepcji obrazu jest w obecnych czasach zrozumiałym, skutecznym i atrakcyjnym dla młodych ludzi sposobem opisu i analizy rzeczywistości, w tym wypadku - życia własnego miasta. Intencją władz Warszawy jest zorganizowanie zajęć varsavianistycznych, zajęć o własnym mieście w stołecznych szkołach (jako stałego elementu oferty dydaktycznej). Zajęcia te będą korespondować z uruchomionymi w 2007 r. w Uniwersytecie Warszawskim varsavianistycznymi wykładami dla studentów. Taki program łączy sferę oświatową, akademicką i miejską (tutaj też mamy swoisty tryptyk, który może tworzyć kariery uczniów: szkoła - uczelnia - miasto jako przestrzeń życia, nauki, pracy, wypoczynku, uczestnictwa, tworzenia).

Realizacja projektu Warszawskiego Tryptyku Edukacyjnego nie byłaby możliwa bez inicjatywy, wiedzy i zaangażowania twórcy i koordynatora programu - dr. Marka Ostrowskiego, uznanego badacza i popularyzatora warszawskiej przestrzeni (w różnych jej wymiarach - od fizycznego po symboliczny). Nazwa programu edukacyjnego i towarzyszącego mu poradnika metodycznego kontynuuje ideę przedstawioną w Tryptyku Warszawskim - 3-tomowym podręczniku albumowym (Spojrzenie Warsa, Oblicze Sawy i Pokolenie Varsovia.pl) opartym na interpretacji zdjęć lotniczych i satelitarnych naszego miasta. Tryptyk Warszawski został uznany za najlepszą polską książkę popularnonaukową 2007/2008. Ta dedykowana Warszawie publikacja stała się punktem wyjścia do opracowania programu dydaktycznego Warszawskiego Tryptyku Edukacyjnego.

Jest kilka powodów uzasadniających obecność Warszawskiego Tryptyku Edukacyjnego w stołecznych szkołach.

Po pierwsze jest to zbiór scenariuszy zajęć z edukacji lokalnej, warszawskiej. W polskich szkołach programy nauczania tworzone są dla całego kraju, ich "lokalne rozszerzenia" powinny powstawać regionalnie i lokalnie, co nie jest takie proste. Warszawa jako stolica Polski jest dodatkowo w nietypowej sytuacji, tutaj z zasady wiele rzeczy przedstawianych jest jako ogólnopolskie, symboliczne dla całego kraju. Ten fakt powoduje, że czasami trudniej wydobyć to, co swoiste, znamienne, symboliczne dla naszego miasta, ale co jest bardziej ukryte - jego lokalny koloryt, wewnętrzne zróżnicowanie, dzielnicowe tożsamości. Tak postrzegając przestrzeń można zejść do poziomu osiedlowych punktów orientacyjnych, miejsc spotkań różnych pokoleń, podwórek (od praskich po natolińskie), "czułych miejsc", emocjonalnych przystani i społecznych pustyń.

Po drugie Warszawa to w dużej mierze miasto nowych mieszkańców, przybyszów, migrantów. W związku z tym istnieje potrzeba opracowania i wprowadzenia edukacyjnych programów warszawskich pozwalających na lepsze poznanie własnego miasta, kształtujących warszawską tożsamość, zachęcających do włączania się do działań na rzecz miasta. Autorzy scenariuszy zajęć opowiadają o różnych obiektach w warszawskiej przestrzeni, zarówno tych materialnych, jak i ożywionych, mówią o zjawiskach i procesach, pokazują to, co widzimy na co dzień i to, co możemy dostrzec tylko z innej perspektywy lub przy użyciu specjalistycznego sprzętu. Dzięki temu możemy dostrzec nie tylko materialną "skórę miasta", ale i jego ulotne lub ukryte elementy, jak ciepło i cień w mieście, migracje ptaków, potoki ruchu drogowego, matematyczne kody, geometryczną symbolikę, zmienną barwę, jak też niewidoczne z ziemi znaki historii, oznaki przemijania i zwiastuny zmian. Przez to, że Warszawa była miastem zburzonym, otaczają nas szybko i w dużej skali zachodzące zmiany. Na naszych oczach Warszawa (ciągle) się staje, to szansa tego miasta.

Po trzecie Tryptyk odwołuje się w znacznej mierze do bliskiego młodym ludziom przekazu obrazowego i wykorzystuje najnowocześniejsze technologie pozyskiwania i przetwarzania informacji - naturalne środowisko komunikowania się młodego pokolenia. Czyni to program bardziej przyjaznym i atrakcyjnym dla uczniów. Nie mamy tutaj do czynienia z biernym, pamięciowym przyswajaniem wiedzy, lecz z zaproszeniem uczniów do samodzielności: własnych analiz i interpretacji. Możliwość rozszerzenia programu poprzez aplikacje internetowe stwarza dodatkowe możliwości jego rozwoju. Puste miejskie przestrzenie do wypełniania (zabudową, życiem, symbolami, znaczeniami) zapraszają do własnych kreacji wyobrażeniowych. Warto oderwać się przy tym od codziennej "żabiej perspektywy" i spojrzeć na miasto "z lotu ptaka". Żyjemy w mieście ciągłych wyborów, to też jego zaleta. Wirtualna przestrzeń sieci komputerowych jest dobrym miejscem do autonomicznego organizowania się na rzecz zmiany realnej przestrzeni miasta.

Po czwarte program jest interdyscyplinarny, poradnik nie jest tylko przedmiotową pomocą dydaktyczną do geografii, historii czy innego przedmiotu, jego wykorzystanie jest możliwe na wszystkich lekcjach przedmiotowych i zajęciach pozalekcyjnych. Scenariusze lekcji dotyczą w równej mierze geografii i historii, jak i języka polskiego, matematyki, sztuki - przedmiotów na pozór mających niewiele wspólnego z przekazem płynącym z lotniczego zdjęcia. Warszawa daje się dobrze opisać tylko w sposób całościowy, interdyscyplinarny, a nie przez cząstkowe dziedziny wiedzy. To miasto jest niesamowitym tyglem, od symbolicznej mieszanki historii i współczesności, po różnorodność jej mieszkańców i przybyszów (również tych z krańców świata). Tutaj trzeba dostrzegać ruch, przepływy, zmianę, a nie tylko stany rzeczy.

Po piąte program pozwala na zaangażowanie młodych ludzi w życie miasta i działania na jego rzecz. Odwołuje się do środowiska zamieszkania, nauki czy wypoczynku uczniów, jest dla nich bardziej "życiowy". Staje się swoistą miejską grą edukacyjną, w której uczniowie poruszając się w znanej sobie przestrzeni starają się ją lepiej poznawać, zinterpretować i w konsekwencji próbować zmieniać. Dewiza Tryptyku zawarta jest w triadzie "widzę - analizuję - działam". Chcemy, aby nauka o mieście przerodziła się w działanie dla miasta, zaangażowanie społeczne młodych warszawiaków. Własne wyobrażenia młodych ludzi o swoim mieście, gdy przemienią się w większą "rzekę wpływu" na rzeczywistość, mogą ją realnie zmieniać. Przecież mamy w Warszawie ponad pół miliona uczniów i studentów, a większość z nich to wyborcy. To w tej młodej grupie skumulowana jest pozytywna energia, która będzie napędzała to miasto w przyszłości.

Wartością publikacji jest fakt, że współtworzyli ją różni autorzy - nauczyciele, doradcy metodyczni, studenci, samorządowcy, naukowcy współpracujący z autorem projektu. Uważamy, że pomogło to uzyskać obraz wielowymiarowy. Liczymy, że po zapoznaniu się z tą książką następnymi autorami scenariuszy staną się warszawscy uczniowie. Niech to będzie kolejna "masa krytyczna", tym razem młodych pasjonatów i kreatorów własnego miasta.

Życzę ciekawych zajęć, odkryć i projektów.

Mirosław Sielatycki
zastępca dyrektora Biura Edukacji
Urzędu m.st. Warszawy

 
© 2024 SAMPER / SCI-ART