Współczesna Wisła ukształtowała się w formie podobnej do dzisiejszej przed 12 tysiącami lat po ustąpieniu ostatniego lądolodu. Charakterystyczny jest jej, zachowany do dziś, naturalny charakter dzikiej rzeki roztokowej płynącej wieloma nurtami w jednym korycie. Na zdjęciu Wisła na południe od Warszawy.

Zdjęcie wykonane zostało nad Wisła, ale w okolicach Gniewu - setki kilometrów od Warszawy. Gęsta zabudowa miejska na powierzchni Ziemi często uniemożliwia odtworzenie dawnego krajobrazu. Pomocą jest wówczas poszukiwanie analogii. Dzięki temu widzimy, jak zapewne wyglądała przed tysiącami lat wysoczyzna, na której obecnie rozpościera się Warszawa. W miejscu, w którym stroma krawędź skarpy dochodzi do rzeki, ulokowało się przed wiekami dzisiejsze warszawskie Stare Miasto. Prawy brzeg współczesnej Warszawy jest tak samo płaski, jak ten widoczny na zdjęciu.

Obszar na najwyższym tarasie szerokiej doliny Wisły. Dolina ta razem z jej schodzącymi w dół stopniami tarasów oraz wysoczyzna opadająca stromą skarpą ku rzece stanowią podstawowe jednostki geomorfologiczne przestrzeni Warszawy.

Na zdjęciu najwyższy taras zwany wydmowym w rejonie Karczewa. Pierwotne wydmy osiągały początkowo wysokość nawet kilkunastu metrów. Dziś rozwiane piaszczyste pola wydmowe są praktycznie całkowicie zabudowane lub zalesione. Na tym obszarze, na prawym brzegu Wisły, stwierdzono najstarsze ślady osadnictwa w tym rejonie.

Powiśle w rejonie Czerniakowa – jeden z obszarów, na którym, dzięki wielkoobszarowym zdjęciom lotniczym, możemy rozpoznawać zachowane w mieście duże jednostki geomorfologiczne. Zielone tereny działek ulokowane na madach rzecznych oraz reliktowe starorzecza wyznaczają przebieg koryta dawnej Wisły i zasięg tarasu zalewowego. W głębi jedno ze starorzeczy Wisły – obecnie rezerwat przyrody jeziorko Czerniakowskie.

Ślady koryta Wisły sprzed kilku tysięcy lat. Wśród naturalnych wielkoobszarowych naturalnych form na terenie Warszawy wyróżnia się przede wszystkim Zakole Wawerskie - pozostałość wielkiego meandru rzeki w obrębie tarasu zalewowego. Do dziś te tereny są bagniste i porośnięte rozległymi polami trzcinowisk stanowiąc niezwykle cenny obszar pod ewentualny park geologiczno-przyrodniczy.

Ślady wydarzeń sprzed kilkuset lat. Miejsce - skarpa wiślana w rejonie Czerska, która ciągnie się aż do Warszawy położonej na horyzoncie. Gród nad samym brzegiem rzeki powstał w XI wieku. Tu mieściła się rezydencja książęca, kolegiata z kapitułą, odbywały się sądy. Przesuniecie się koryta rzeki w okresie średniowiecza spowodowane nagłym wezbraniem przyczyniło się upadku grodu i pośrednio do powstania Warszawy w nowym miejscu.

To historia prawie dzisiejsza, zaledwie sprzed dwustu lat. Jeszcze dwa wieki temu Saska Kępa była wyspą obmywana z obu stron wodami Wisły. Woda płynęła aktywnie uformowanym meandrującym korytem (dziś przez środek miasta), którego przebieg określa widoczny na zdjęciu zielony pas terenów działkowych. Dopiero z lotniczej perspektywy widać, że stawy osiedlowe wzdłuż dawnej skarpy to starorzecza Wisły.

Uwarunkowania geomorfologiczne do dziś wpływają na kształt miasta. Historycznie Warszawa rozrastała się przede wszystkim wzdłuż krawędzi skarpy. Mówi się nawet, że Warszawa nie leży nad Wisłą, ale na wyniesieniu odwrócona od rzeki. Współcześnie te tradycje podtrzymuje zabudowa Ursynowa-Natolina. Po prawej stronie zdjęcia fragment dawnej prapuszczy mazowieckiej z najstarszym na Mazowszu dębem Mieszko.